Els wil zich gráág nuttig voelen en laat zich inhuren als aanvullend mantelzorger. Ze poetst, kookt en is luisterend oor voor tachtigplussers. En dat levert haar meer op dan ze had verwacht.
Tekst ELS MEYER
Beeld MAGDA RINKEMA
Ik lig nog in bed als mijn telefoon gaat. De huisarts van mijn moeder. Het is nog niet eens 8.30 uur, de dag voor kerst. Mijn voortvarende, stoere 87-jarige moedertje is vroeg boodschappen gaan doen en gevallen. Lang verhaal kort: van alles gekneusd en gebroken, ziekenhuisopname, revalidatie. In dat revalidatiecentrum wordt mijn voorliefde voor de oudere medemens weer aangewakkerd. Lang geleden ontstaan tijdens een schoolvakantie kamers poetsen in een bejaardenhuis, waarbij de bewoners liever wilden praten in plaats van een dagelijkse stofbeurt. En laat ik nou best goed kunnen luisteren.
Nu mijn dochter binnenkort het huis verlaat, klopt het legenestsyndroom keihard op mijn deur. Het besef dat ik niet écht meer nodig ben, iets wat ik stiekem juist zo lekker vind. Ik wil nuttig zijn, iets voor een ander betekenen. Dus wat te doen? Na wat googelen meld ik me bij Saar Aan Huis, een particulier mantelzorgbureau. Ik word meteen aangenomen, diploma’s zijn niet nodig, alleen een bewijs van goed gedrag. Binnen twee dagen krijg ik een voorstel. Wouter, een man van 81 en net uit het ziekenhuis, heeft behoefte aan een praatje, boodschapje en zo nu en dan wat koken.
Goed begin
Maandag 14 maart, mijn eerste Saar-klus. Ik ga kennismaken met Wouter, terwijl ik me ondertussen afvraag of ik door dit werk anders naar ouderdom zal gaan kijken? En durf ik wel dingen aan te raken? Want ik heb best een beetje smetvrees. Wouter doet open in een mooi jasje met bijpassende choker. Hij laat zijn kleine, zonnige appartement zien, is hartelijk en kletst gezellig. Dat begint goed. Of ik even een boodschap wil doen bij de keurslager, pikante filet americain. Eenmaal terug maak ik toastjes, schenk een wijntje in en laat hem vertellen over zijn leven. Hoeveel vragen kan ik stellen? Hij heeft het over zijn vriend Peter.
Is dat zijn ex? Waar woont Peter? Leeft hij nog? Ik bijt op mijn tong van nieuwsgierigheid, maar een goede Saar weet wanneer ze haar mond moet houden (een paar weken later kom ik erachter dat Peter al een paar jaar dood is). Ik beloof dat als het hem bevalt, ik overmorgen terugkom. Die nacht slaap ik slecht. Plotseling sta je niet alleen in iemands huis, maar ook in iemands leven. Dat is behoorlijk intiem.
Enthousiast
Woensdag 16 maart, twee dagen later. Ik krijg een appje van Wouter dat het voelt of hij me al jaren kent, en dat hij blij is dat het allemaal zo ontspannen is gegaan. Enthousiast bel ik aan. Of ik dit keer kan koken, boodschappen doen en even de was ophangen, vraagt hij. Maar we beginnen met een kopje thee. Ik kook mijn eerste Saar-maaltijd, hij wil graag kip, aardappelen in de schil (ik zoek snel op hoelang dat in de oven moet) en doperwtjes. Het is niet allemaal tegelijkertijd klaar, maar het lijkt Wouter toch te smaken. Als hij de restjes van zijn bord schraapt, blijk ik er al een uur langer te zijn dan de afgesproken twee uur. Terwijl ik haastig de vaatwasser inruim, bedankt Wouter me hartelijk. Ik ben doodop van die drie uur in een vreemd huis bij een vreemde man. Thuis eet ik een boterham en ga vroeg naar bed.
Valkuil
Het is mijn tweede week bij Wouter en ik heb er zin in vandaag! Na een kop thee vertelt Wouter dat zijn hulp niet goed schoonmaakt. Opeens hoor ik mezelf zeggen dat ik zijn bed wel opmaak en een wasje draai. Wat stom, wat zeg ik nou toch weer? Bed afhalen, jakkes, dat vind ik vies. Als hij aan een boterham met eiersalade zit, doe ik stiekem mijn blauwe latex handschoenen aan. Bed opmaken, was draaien en ophangen, vaatwasser uitruimen, flessen wegbrengen, boodschappen doen en het is alweer tijd. Ik breng nog even snel wat oud papier weg en herken mijn eigen valkuil: altijd meer doen dan afgesproken. Afgepeigerd zit ik thuis op de bank. Het schijnt erbij te horen. Je moet het huis leren kennen, doet nog niks op de automatische piloot en dat kost bergen energie.
Even schrikken
Weer een week verder. Het duurt lang voordat Wouter in de deuropening verschijnt en ik zie dat hij een hoofdwond heeft. Gevallen in de badkamer. Hij kijkt ook anders uit zijn ogen. Nog steeds even onderhoudend en hartelijk, maar tegelijkertijd wat mat. Hij vertelt terloops dat het ziekenhuis heeft gezegd dat hij niet al te lang meer heeft. Dat dat hand in hand zou gaan met instabiliteit en uitputting had hij zich niet gerealiseerd. Ik hoor nu voor het eerst dat hij terminaal is. Ik schrik, maar omdat Wouter zo optimistisch is, ben ik dat ook.
Hard achteruit
Eind april, anderhalve maand bij Wouter. Ik zie bij binnenkomst onmiddellijk dat Wouter nog verder achteruit is gegaan. Wat gaat dat snel. Ik voel een knoop in mijn maag, want we zijn snel close geworden. Als gezelschapsdame ben ik een soort anonieme vriendin aan wie je alles kunt vertellen. Een vertrouwenspersoon die verder niemand van de familie of vrienden kent. Wouter zit in zijn ochtendjas, voelt zich niet goed en vertelt dat hij met de huisarts heeft afgesproken dat hij morfine krijgt als het te erg wordt. Verder heeft hij geen zin om na te denken over zijn dood. Hij bekijkt het per dag. Ik doe weer boodschappen, ruim op, gooi flessen weg, draai een was. Het is dat ik hem zo’n leuke man vind, maar ik had toch meer gehoopt op gezellig kletsen dan al dat huishoudelijke gedoe.
Op een zonnige lentedag krijg ik een telefoontje: of ik op een 75-jarige dame met alzheimer kan passen. Haar man is mantelzorger, maar wil er graag een keer uit. Tuurlijk, leuk! Ik zit al bijna twee uur tegenover mevrouw Van den Bergh, ze heeft haar ogen dicht. Plotseling zegt ze uit het niets: “Ik ga je eruit gooien. Je hebt het hier gezien, dus je kunt nu wel naar huis.”
Ik zeg zacht: “Ik wacht even op uw man, dat heb ik met hem afgesproken.” Ze kijkt me nijdig aan: “Er is een tijd van komen en er is een tijd van gaan.” Ze staat op en gaat de kussens opschudden.
Wat moet ik doen? Ik besluit haar af te leiden en zeg: “Straks gaat u lekker eten.”
Ze pareert: “Zeker en ik wil dat jij bij jezelf gaat eten.”
Volgende poging: “U bent druk bezig zie ik, kan ik helpen?”
“Je kunt me helpen door naar huis te gaan.”
Als meneer Van den Bergh thuiskomt, zeg ik dat het niet zo goed ging en dat ik denk dat hij voor de volgende keer een andere oplossing moet zoeken. Gelukkig is hij het met me eens.
Dag lieve vriend
Midden mei. Als ik bij Wouter binnenkom (ik heb nu een sleutel), ligt hij in een wijde broek in de woonkamer. Hij vertelt over de medische handelingen van de laatste dagen. Alsof ik er dagelijks mee te maken heb, vraag ik of het ‘daar’ pijn doet, hoe het gaat met plassen.
Als je letterlijk en figuurlijk zo dicht op iemands huid zit, is er vooral openhartigheid, eerlijkheid en warmte. Glunderend vertelt hij dat een vriend hem kwam halen om even een visje te eten op het strand. Dat zijn benen dienst weigerden en hij de auto niet meer uit kon. 112 gebeld en ‘een pracht van een brandweerman tilde me zo vanuit de auto mijn huis in’. Na dit verhaal valt hij uitgeteld in slaap. Het is de laatste keer dat ik hem zie. Mijn maanden bij hem hebben mijn kijk op en misschien ook wel mijn angst voor de dood veranderd. Wouter accepteerde zijn lot, genoot van alles wat nog wél kon en bleef positief tot aan het einde. Wat bijzonder om dat een beetje samen met hem mee te maken. Dag lieve vriend, bedankt voor je gezelligheid, levenslust en optimistische kijk op het leven.
Nieuwe klant
Mei 2022. Ik ga werken bij een reislustige, keurige dame van bijna negentig, zonder kinderen of andere familie. Ze zegt dat ze graag naar musea gaat, naar de schouwburg, uit eten, wandelen. En ze vertelt graag over haar vele reizen. In de praktijk komt het erop neer dat ik weer boodschappen doe en dat ze me vraagt te strijken. Als ik vaker kom, valt me op dat het niet al te fris ruikt en zie ik raadselachtige vlekken op haar kleding. Heb ik hier wel zin in? De weken erop komt het leven van Elisabeth in een stroomversnelling. Ze valt, kneust haar ribben, ligt langere tijd in het ziekenhuis en wordt uiteindelijk in een verzorgingshuis opgenomen. Al die tijd bezoek ik haar twee keer per week en vertelt ze in geuren en kleuren over haar verleden. Ik reis mee naar het vroegere Perzië, India, Rusland. Ik pink een traan weg als haar vader zijn laatste adem uitblaast en lach hard mee als ze vertelt over de streken die ze op kostschool uithaalde. Het verzorgingshuis zorgt ervoor dat ze schoon is en ik ben er alleen voor de leuk. Mijn match is gevonden.
Eindeloos geduld
Mei 2023, ik ben nu een jaar bij Elisabeth. We hebben een bijzondere vriendschap opgebouwd met goede en minder goede periodes. We lachen vaak, maar ze kan ook bozig worden als dingen niet gaan zoals zij wil. Op mijn verjaardag mag ik een bloemetje uitzoeken, maar onder de € 12,50, want ze let op de kleintjes. Zo nu en dan ziet ze het leven somber in, haar vriendinnen zijn dood of komen niet meer langs. Maar dan ben ik er altijd weer. We gaan naar Holiday on ice, eten kaasfondue en bezoeken de tentoonstelling De eeuw van Juliana.
De ene keer noemt ze me haar hulpje, de volgende keer haar vriendin. Ze belt me zenuwachtig als ze een brief krijgt van haar eerste vriendje van zeventig jaar geleden. En ja, ze vertelt vaak iets dubbel, er ontsnapt weleens een windje of ze vergeet haar gehoorapparaat in te doen. Gek genoeg kan ik er eindeloos veel meer geduld voor opbrengen dan voor mijn eigen gezin.
Wat heeft dit jaar als aanvullende mantelzorger me nu eigenlijk gebracht? Ik vind het boeiend om te zien hoe ouderen reflecteren op hun leven. Hierdoor kan ik ongemakken uit mijn eigen leven gemakkelijker relativeren. En ik vind het fijn om het verschil te kunnen maken. Van het blije hoofd van Elisabeth als ze me ziet word ik zelf ook gelukkig. Man en dochter zeggen dat ik een en al glimlach ben als ik over mijn werk praat. Want werk is het. Ik ben gezelschapsdame, laat me betalen om te luisteren, uit eten te gaan en leuke dingen te doen. En dat voelt soms ongemakkelijk. Zeker met zo’n goede match als Elisabeth vraag ik me weleens af wie er hier nou werkelijk de gezelschapsdame is.
MANTELZORG IN CIJFERS
Om privacyredenen zijn de namen gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie.
23 AUGUSTUS 2023
Wilt u meer weten over aanvullende mantelzorg van Saar aan Huis? Vul dan het aanvraagformulier in! Wij nemen zo spoedig mogelijk contact met u op voor een intakegesprek.
Particuliere aanvullende mantelzorg op maat. Voor wie langer prettig thuis wil blijven wonen.
